Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay soo dhoweyneysaa taageerada dalalka caalamka ay ku taageereen qadiyadda Soomaaliya ee dhowrista madaxbanaanideeda, qaranimada iyo midnimada dhuleed, waxayna si gar ah u xuseysaa dadaaladii ugu dambeeyay ee diblomaasiyadeed ee uu horkacayey Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud, oo ay ka mid ahaayeen Shir Madaxeedkii aan caadiga aheyn ee Urur Goboleedka IGAD, Shir Madaxeedka Waddamada Dhexdhexaadka ah (NAM), kulankii Ergeyga Gaarka ah ee Mareykanka u qaabilsan Geeska Afrika iyo socdaalkii miradhalka ahaa ee Madaxweynaha uu ku tegay Qaahira, kulanna kula yeeshay Madaxweyne Abdel Fattah El Sisi.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo ka hadley kulanka uu la yeeshay Madaxweyne El Sisi ayaa sheegay in Soomaaliya iyo Masar ay yihiin xulufo iyo wallaalo soo jireen ah oo mar kasta ka wada shaqeeya sidii ay u abuuri lahaayeen mustaqbal ifaya iyo horumar waara , si gaar ahna diiradda loo saarayo xoojinta xiriirka diblumaasiyadeed, amni iyo siyaasadeed ee labada dal.
Madaxweynaha Masar oo Isna ka hadlayay kulanka uu la yeeshay Madaxweynaha Soomaaliya ayaa ka hadley saamaynta amni, dhaqan-dhaqaale iyo siyaasadeed ee uu gobolka ku yeelanayo xad-gudubka dowladda Ethiopia ee ka dhanka ah midnimada iyo madax-bannaanida dhuleed ee Soomaaliya, isaga oo sheegay in aysan indhaha ka fiirsanayn xadgudubkaasi, maadaama ay Soomaaliya iyo Masar yihiin labo dal oo wallaalo ah, kana wada tirsan Jaamacadda Carabta iyo Midowga Afrika .
Tallaabada gurracan ee ay qaaddey Ethiopia ee ay ku faragelinayso qaranimada Soomaaliya ayaa loo arkaa mid si ula kac ah lagu wiiqayo guulaha iyo horumarka ay Soomaaliya ka sameysay dagaalka ka dhanka ah Argagixisada, dhanka kalena ay Ethiopia khatar ku gelinayso amniga gobolka iyo kan caalamka intaba.
Haddaba Warbaahinta caalamka ayaa maalmahaan aad wax uga qorayay kulanka ku dhexmaray magaqalada Qaahira labada Madaxweyne ee Masar iyo Soomaaliya, iyagoo qoloba meel u jiidatay, waxayna qabteen shir-jaraaid oo ay kaga wadahadleen sidii kor loogu qaadi lahaa xiriirka labada dal iyo xaaladaha gobolka. Mudane Dr. Xasan Sheekh Maxamuud ayaa carrabka ku adkeeyay rabitaanka xooggan ee Soomaaliya ee ku aaddan inay Masar kala shaqeyso sidii ammaanka loo xoojin lahaa, gaar ahaan xilligan oo ay jirto damac gurracan oo Soomaaliya kaga imaanaya Itoobiya, isagoo intaasi ku daray in Iskaashiga Masar iyo Soomaaliya ee dhinac kasta uusan aheyn mid khatar ku ah waddan kale. Madaxweyne Dr: Xasan Shiikh Maxamuud isagoo ka hadlaya heshiiska Itoobiya iyo Maamulka gobolada Waqooyi Somaliland ayaa yiri, “Ma ogolaanayno in dhulalkeenna uu qabsado dal kale oo ay ku jirto Itoobiya.
Madaxweynaha Masar Abdel Fattah El-Sisi waxa uu sheegay in Masar aysan ogolaan doonin wax dhibaato ah oo soo wajaha Soomaaliya iyo amnigeeda, isagoo intaa raaciyay in dalkiisa uu diidan yahay in la faragaliyo arrimaha Soomaaliya, “ ma ogolaan doono in loo hanjabo walaalaheen Soomaaliya, markastana waxaan diyaar u nahay in aan garab istaagno walaalaheen’ayuu si kulul u yiri Madaxweynaha Masar, “ Soomaaliya oo lagu soo xadgudbaa waxay la micno tahay Masar oo la soo weeraray, gacmahana ka laaban meyno”, ayuu sii raaciyay Al-siisi.
Warbaahinta Carabta iyo Caalamka ayaa iftiimiyay kulankii Madaxweynaha Jamhuuriyadda Soomaaliya Dr: Xasan Shiikh Maxamuud iyo kan Masar Abdilfitah Al-Sisi ee ku saabsanaa diidmada faragelinta arrimaha Soomaaliya, iyadoo wargeyska Akhbar Al-Youm eek a soo baxa Masar ayaa waxa uu boggeeda ku daabacday shirkii miro dhalka ahaa ee dhex maray Madaxweynayaasha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya iyo Masar, iyadoo ciwaan uga dhigtay: “Madaxweyne Sisi: Soomaaliya waa waddan Carbeed… Ma yeeli doono. cid kasta in ay khatar geliso ama ay amnigeeda wax u dhinto”, Halka Russia Today ay ciwaan uga dhigay “Al-Sisi: Masar ma ogolaan doonto wax kasta oo khatar ku ah Soomaaliya iyo amnigeeda”, Russia Today-na, oo soo xiganaysa hadalka Madaxweyne Sisi, ayaa yiri: “Masar way diiday in la farageliyo arrimaha Soomaaliya.
Channel-ka Al-Hurra ayaa boggiisa Internet-ka ku daabacay kulanka Xasan Sheekh Maxamuud iyo Cabdifataax El-Sisi oo isna ciwaankiisu ahaa: “Bayaankii Masar ugu adkaa”…Fariinta Al-Sisi ee Itoobiya ka dib heshiiskii “Somaliland”, Madaxweynaha Masar ayaa intaa ku daray: “Fariinta aan u dirayo Itoobiya waa in ay isku deydo in ay ku boodo dhul ay maamusho, ma jirto cid ku heshiin doonta arrintaas”, isaga oo intaa ku daray in iskaashiga dhinaca horumarka uu yahay istaraatiijiyad wanaagsan, halka Telefishanka France 24 cinwaankiisa ahaa: “Sisi waxa uu ku nuuxnuuxsaday diidmada Masar ee ku xadgudubka madax-bannaanida Soomaaliya, iyada oo uu jiro muran dhuleed oo u dhexeeya Muqdisho iyo Addis ababa”.
Madaxweynaha Soomaaliya Dr: Xasan Shiikh ayaa sheegay in Itoobiya aysan doonayn oo keliya badda balse ay doonayso in ay ku darsato dhulka Soomaaliyeed, taasina aysan dhici doonin., wuxuuna intaasi ku daray in Soomaaliya iyo Itoobiya ay leeyihiin Taariikh ku suntan colaad iyo dagaallo, balse ay Soomaaliya boggaasi iska laabtay, iyadoo go’aansatay in ay waddamada gobolka kula noolaato nabad., isagoo waraeysi siinayay Teledishinka Al-carabiya ayaa intaasi ku daray in haddii ay Itoobiya joojin waydo tallaabooyinka waallida ah ee ay qaadayso ay iyaguna cid walba weydiisan doonaan taageero gaar ahaan dowladda Masar.
Dhinaca kale inuusan dagaal Ooge Abiy dhanna u rooneyn waxaad ka garan kartaa sida uu ula dhaqmo Shucuubta Itoobiyaanka ah, mar uu gumaado Qowmiyadda uu ka dhashay ee Oromada, mar uu gumaado tan Tigreega, haddana waxa uu sifeyn ku hayaan midda Amxaarada, marka Shacabka Amxaarada dalka Itoobiya ayaa ka hor yimid damaca qalafsan ee Abiya Axmed ee ku wajahan dhulka Soomaaliyeed, iyadoo qaar ka mid ah shacabka Amxaarada dalka Itoobiya oo ka hadlay heshiis beenaadkii dhexmaray Abiy Axmed iyo Muuse Buxi ayay ku tilmaameen inuu ahaa mid qar iska tuurka ah, islamarkaana aan laga fiirsan, waxayna sheegeen Shacabka Amxaarada in shacabka Soomaaliyeed ay ku garab taagan yihiin in ay ilaashadaan midnimada iyo madaxbanaanida dhuleed ee jamhuuriyadda Soomaaliya.
Hadda ogoow Qomiyadda Amxaarada waa middii Melis Sanawi ku heysatay maxaad Eretareeya Badda nooga siisay ayaa hada leh Soomaaliya Baddeeda ha loo daayo, marka waxay soo saareen Bayaan kooban oo ay Dowladooda ugu baaqayaan inay lama taabtaan tahay Ixtiraamka darisnimo oo saldhig u ah nabadgalyada iyo horumarka labada dal, ugu dembayntiina Qowmiyadda Amxaarada ayaa Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya iyo madxda dowladiisa u soo jeediyey in ay ka fogaandaan wax waliba oo dhawaaci kara, darisnimada sida faragalinta dal madaxbanaan.
Hadalkaan ka soo yeeray Qomiyadda Amxaarada ayaa ku soo aadaya xilli Ra’iisul Wasaaraha dalka Itoobiya uusan xiriir wanaagsan kala dhaxeenin, iyada oo 70% maamulka Amxaarada uu gacanta ugu jira Qomiyadda, kuwaasi oo iska diiday hoggaamin xumadiisa ee uu ku hayo dadkiisa.
“Dhiiggii iyo dhecaankii Wiilasheenna & gabdheheenna ayaan u hurnay amniga Soomaaliya, keliya ma nihin deris ee waxaa nahay walaalo wadaaga af, dhaqan iyo dad, mana kala maarmi karno, Heshiiskii Somaliland aan la galnay waa iskaashi ganacsi oo noo sahlaya irid bad, maaha qaadasho madaxbanaani dal”, sidaa waxaa yiri La-taliyaha Amniga Qaranka Itoobiya, Ridwaan Xuseen oo shir jaraaid ka hadlaayay. “Xaqiiqadu waxa ay tahay in kuwo aan Soomaali wax tarin ay isu muujinayaan saaxiib dhab ah – waxa aan jeclaan lahayn in wadahadal aan la yeelano dhammaan deriskeenna, si aan u noqonno shuraako is-dhexgal iyo horumar wada gaara”, ayuu sii raaciyay.
Marka hadaladaasi maxaa lagu fasiri karaa?. Bal adba.
By. C/lahi Ruush
