Dowladda Soomaaliya oo Itoobiya ku eedeysa inay faragalin iyo iska horkeen ka dhex wado beelaha Walaalaha ah ee wada dega Gobolka Gedo, waxeyna Soomaaliya ku dhawaaqday in ay diyaar u tahay Difaaca Madaxbanaanida dalka iyo dadka Soomaaliyeed, waxayna Baaq u dirtay Beesha Caalamka oo ay ugu horreyso Qaramada Midoobay Midawga Afrika in ay cambaareeyaan falkaan guracan ee Itoobiya wax ugu dhimeyso nabadda Gobolka.
Dowladda Soomaaliya, waxay mar kasta diyaar u tahay nabad kuwada noolaasho ku dhisan is ixtiraam, balse marna uma dulqaadanayso xad-gudub kasta oo waxyeelaya Madaxbanaanida, Midnimada, Amniga iyo xasiloonida Qarankaโ, sidaasi waxaa lagu sheegay War-saxaafadeed ay soo saartay Dowladda Soomaaliya. Dowladda Soomaaliya waxay cambaaraynaysaa, isla markaasna ay si weyn uga soo horjeeddaa xad-gudubyada Dowladda Itoobiya ay ka waddo gudaha Soomaaliya oo ay ย ku carqaladaynayso Amniga iyo Xasiloonida, tallaabooyinkaasi oo xad-gudub ku ah shuruucda Caalamka iyo Madaxbanaanida Soomaaliya, taasi oo ay wadday tan iyo isku daygeedii dhul ballaarsiga ahaa ee horraantii sanadkaan.
โKadib markii Dowladda iyo Dadka Soomaaliyeed ay ka hor yimaadeen damaca gurracan ee Abiy Axmed, Itoobiya waxa ay si isdaba-joog ah u qaadaysay talaabooyin ay ku wiiqayso Amniga Dalka sida, in ay Dalka ku soo daabusho hub Sharci-darro ah iyo in ay gudaha Dalkeeda ku diyaariso Maleeshiyaad Soomaali ah oo ayada ka amar qaata, ka dibna ay u soo dirto gudaha Soomaaliya, ย si ay colaad u huriyaan. Sida lala socday, Itoobiya waxaa ay Hub si sharci-darro ah ugu soo galisay deegaanno ka tirsan dawlad goboleedyada Puntland iyo Galmudug, sidoo kale waxaa ay gudaha Itoobiya Ku uruurisay Maleeshiyaad ay ka kaxaysay Hirshabelleโ ayaa lagu yiri War-saxaafadeedka ay dowladdu soo saartay.
Dowladda Itoobiya ayaa dhawaan ka dajisay magaalada Kismaayo Labo Diyaaradood, oo sida xogta lagu hayno, ay leedahay Shirkadda diyaaradaha ee Itoobiya, kuwaasi oo waday Hub sharci-darro ah. Diyaaradahaan ayaa Itoobiya ku qaaday Shaqsiyaad uu ka mid yahay Madaxwayne ku xigeenkii hore ee Jubaland Maxamuud Sayid Aaden iyo xubno la socdo, kuwaasi oo ay dooneyso in ay u kaashato abaabulka shirqoollo ka dhan ah Ummadda iyo Dowladnimada Soomaaliyeed, ayna u xalaaleeyaan dalka Maleeshiyaad Itoobiya ka amarqaata, si ay Itoobiya u hoos-geeyaan talada Gobolka Gedo.
โFiciladaan waxay si cad u muujinayaan Sida uu maamulka cadowtinnimada Dalka Soomaaliya ay ku fogaatey ee Itoobiya ugu mashquulsan yihiin ย kala dhantaalidda Midnimada dalka, damaca dhulballaarsiga iyo dib-u-hubaynta maleeshiyaad iyo dabadhilifyo cadow kalkaal ah oo ay ku banaysanayaan qabsashada qeybo kamid ah Dalka, iyo sidoo kale carqaladeynta Amniga Soomaaliya iyo guud ahaan Gobalka geeska Afrikaโ. Ugu dambeyntii Dowladda Soomaaliya, waxay uga digaysaa shaqsiyaadka dalkooda kusoo hogaaminaya cadowga, ee qeybta ka ah shirqoolada looga soo horjeedo dawladnimada iyo madaxbanaanida Soomaaliya in ay dhaxli doonaan cawaaqib xumo, lana horkeeni doono sharciga, ayadoo looga digayo Dawladda Itoobiya ficiladeeda gurracan ayna dawladda Soomaaliya diyaar u tahay ka difaacidda dalkeeda cid kasta oo ku soo xad-gudubta.
Wasiir ku-xigeenka Wasaaradda Warfaafinta mudane Cabdiraxmaan Yuusuf Al-cadaala oo shir jaraaโid ku qabtay magaalada Muqdisho ayaa sheegay in dowladda Ethiopia ay ka dajisay magaalada Kismaayo Labo Diyaaradood ay leedahay Shirkadda diyaaradaha ee Itoobiya, kuwaasi oo siday Hub sharci-darro ah, wuxuuna cambaareyn dusha uga tuurayย Ficillada aan xilkaska aheyn ee Itoobiya ka waddo xuduudaha, isagoo sheegay in labadan diyaaradood ay sidoo kale magaalada Kismaayo ka qaadeen shaqsiyaad uu ka mid yahay Madaxwayne ku xigeenkii hore ee Jubaland Maxamuud Sayid Aaden iyo xubno la socdo, kuwaasi oo ay dooneyso in ay u kaashato abaabulka shirqoollo ka dhan ah Ummadda iyo Dawladnimada Soomaaliyeed, ayna u xalaaleeyaan dalka Maleeshiyaad Itoobiya ka amarqaata, si ay Itoobiya u hoos-geeyaan talada Gobolka Gedo.
โEthiopia muddo dheer ayey mashquul ku aheyd dalkeena inay farogalin ku sameyso, waxay hub shirci darro ah soo galisay meelo ka mid ah dalka, waxayna uruurisay maleeshiyaad calool u shaqeystayaal ah, si dalka u carqaladeeysoโ ayuu yiri Wasiir Cabdiraxmaan Yuusuf Al-cadaala, wuxuuna intaa ku daray in dowladda ay qaadeyso talaabooyin dalka looga difaacayo Taliska Raโiisul Wasaare Abiy Axmed, isagoo dhanka kale sheegay in kuwa daba-dhilifka u ah Ethiopia laga qaadi doono talaabooyin waafaqsan sharciga dalka u yaalla.โFicillada aan xilkaska aheyn ee Itoobiya waddo waxay u muuqdaan kuwa garabsiinaya kooxaha Argagixisada ah, waxa ayna ka soo horjeedaan mabaadiโda ciidamada nabad ilaalinta ATMIS oo ay qeybta ka yihiin, taasi oo meeshana ka saareysa wadahadaladii labada dowladood u socday, islamarkaana horseedaya xiisad cusubโ ayuu yiri Wasiir Al-Cadaala.
Taliska Raโiisul Wasaare Abiy Axmed ayaa sidan oo kale horay dhowr jeer hub si sharci-darro ah ugu soo galiyay deegaanno ka tirsan dowlad goboleedyada Puntland iyo Galmudug, sidoo kale waxa uu ku soo xadgudbay biyaha Soomaaliya, iyadoo heshiis beenaad la galay horaantii January Madaxweynahii hore ee Soomaliland ee Waqooyiga Soomaaliya, taasi uu kula kulmay Weji kabax dhan kasta ah, haataanna waxa uu ciidamo u soo dirayaa Deegaanno ka mid ah Soomaaliya, taasi oo la og yahay in ciidamada Itoobiya lagu wado inay dalka ka baxaan ugu dambeyn bishan Disember.
โWaxaa xaaladda sii murjiyay dhaqdhaqaaqyadii hore ee Itoobiya ee dhul-ballaarsiga, oo ay ka mid aheyd isku day ku doonaysay inay gacanta ku hayso dhul-badeedka Soomaaliya ee gobollada Waqooyi ee Soomaaliya (Somaliland),โ ayuu yiri Wasiirka arrimaha dibadda ee Soomaaliya Mudane Axmed Macallim Fiqi, isagoo walaac weyn ka muujisay in dowladda Itoobiya ay hub sharci darro ah soo gelisay Soomaaliya, gaar ahaan degaannada Jubbaland, halkaas oo ay ka jiraan xiisado u dhaxeeya dowladda Federaalka iyo maamulka Jubbaland, wuxuuna intaasi raaciyay in ay walaac ka muujinayaan tallaabooyinka qaar oo ay qaadday dowladda Itoobiya, kuwaasi oo uu sheegay inay xad-gudubyo cad ku yihiin madax-bannaanida, arrimaha gudaha, iyo amniga Soomaaliya, islamaraasna ka hor imanaya shuruucda iyo xeerarka caalamiga ah.
Wasiir Fiqi wuxuu sheegay falalkani inayย khatar ku yihiin xasilloonida gobolka, ayna wiiqayaan xiriirka derisnimo, iyo mabaadiโda nabad-ilaalinta ee Howlgalka Ku-meel-gaarka ah ee Midowga Afrika ee Soomaaliya (ATMIS), isagoo xusay in tallaabooyinka Itoobiya ay carqaladaynaya wada-xaajoodyadii Ankara ee u dhexeeyay Soomaaliya iyo Itoobiya.
