Wakaaladda Wararka Qaranka Soomaaliyeed
EN
Ar
Search
  • Bogga Hore
  • Gudaha
    GudahaShow More
    Maareeyaha NIRA oo ka qeyb galay Meertada 7-aad ee Madasha Horumarinta Aqoonsiga Dhijitaalka ah
    June 30, 2025
    Wasiirka Arrimaha Gudaha oo furay Kulanka Guddiga Sare ee Mashruuca Kordhinta Adkeysiga Iyo La-qabsiga Isbedelka Cimillada
    June 30, 2025
    MADAXWEYNAHA OO MAGACAABEY MAAREEYAHA GUUD EE WAKAALADDA MADBACADDA QARANKA
    June 30, 2025
    ๐‘๐š’๐ข๐ข๐ฌ๐ฎ๐ฅ ๐–๐š๐ฌ๐š๐š๐ซ๐ž ๐—๐š๐ฆ๐ฌ๐š: “๐Œ๐ฎ๐ฌ๐ญ๐š๐ช๐›๐š๐ฅ๐ค๐š ๐’๐จ๐จ๐ฆ๐š๐š๐ฅ๐ข๐ฒ๐š ๐จ๐จ ๐›๐š๐ซ๐ฐ๐š๐š๐ช๐จ ๐š๐ก ๐ฐ๐š๐ฑ๐š ๐ฎ๐ฎ ๐ค๐ฎ ๐ฃ๐ข๐ซ๐š๐š ๐ก๐จ๐ซ๐ฎ๐ฆ๐š๐ซ๐ข๐ง๐ญ๐š ๐๐ก๐š๐ช๐š๐š๐ฅ๐š๐ก๐š ๐›๐ฎ๐ฅ๐ฎ๐ฎ๐ ๐ ๐š ๐š๐ก”
    June 30, 2025
    Duqa Muqdisho oo Dhagax dhigay dhismaha waddada laamiga ah ee isku xirta Isgoyska Banaadir iyo Wadajir
    June 30, 2025
  • Caalamka
    CaalamkaShow More
    Turkiga oo qorsheynaya in la ballaariyo nidaamka hubka difaaca ee dallkiisa
    June 27, 2025
    Kulan la doonayo in lagu qaboojiyo xiisadda Israel iyo Iran oo ka dhacaya Geneva
    June 20, 2025
    Israel oo duqeysay goobo muhiim ah oo ku yaalla Iran
    June 13, 2025
    Israa’iil oo duqeymo ka geysatay koonfurta Lubnan
    June 6, 2025
    Xamaas oo muujisay in aysan ku qanacsaneyn qorshaha Maraykanka ee Gaza
    May 30, 2025
  • Maqaallada
    MaqaalladaShow More
    Xuska 27-ka June ee Maalinta Xoriyadda Jabuuti
    June 27, 2025
    26-ka juun โ€œCurashadii Maandeeqโ€
    June 26, 2025
    Madaxweyne Xasan oo Goob Joog u noqday dhammaadka Sahminta Badda Soomaaliya (WARBIXIN)
    June 14, 2025
    โ€˜Safarka Dalxiiska iyo Nabadda ee Halyeeyadaโ€™ (WARBIXIN)
    May 28, 2025
    ‘Macawisleyda gobolka Hiiraan oo muujiyey Dhabar adeeg iyo Geesinimo (WARBIXIN)
    May 24, 2025
  • Ganacsiga
    GanacsigaShow More
    ๐’๐ก๐ข๐ซ๐ฐ๐ž๐ฒ๐ง๐š๐ก๐š ๐Ÿ๐Ÿ-๐š๐š๐ ๐ž๐ž ๐ˆ๐ฌ๐ค๐š๐š๐ฌ๐ก๐ข๐ ๐š ๐†๐š๐ง๐š๐œ๐ฌ๐ข๐ ๐š ๐’๐ก๐ข๐ข๐ง๐š๐ก๐š ๐ข๐ฒ๐จ ๐–๐š๐๐š๐ฆ๐š๐๐š ๐‚๐š๐ซ๐š๐›๐ญ๐š
    April 29, 2025
    Waa maxay Starlink oo la siiyay ogolaanshaha? (WARBIXIN)ย 
    April 19, 2025
    ๐’๐จ๐จ๐ฆ๐š๐š๐ฅ๐ข๐ฒ๐š ๐ข๐ฒ๐จ ๐Œ๐š๐ซ๐ž๐ฒ๐ค๐š๐ง๐ค๐š ๐จ๐จ ๐ค๐š๐ฅ๐š ๐ฌ๐š๐ฑ๐ข๐ข๐ฑ๐๐š๐ฒ ๐‡๐ž๐ฌ๐ก๐ข๐ข๐ฌ ๐‡๐จ๐ซ๐ฎ๐ฆ๐š๐ซ๐ข๐ง๐ž๐ž๐ ๐จ๐จ ๐ ๐š๐š๐ซ๐š๐ฒ๐š $๐Ÿ”๐Ÿ–.๐Ÿ“ ๐Œ๐ข๐ฅ๐ฒ๐š๐ง
    October 1, 2024
    Shirkii Beijing: Fursadaha Afrika iyo Fursadaha Soomaaliya
    September 26, 2024
    Soomaaliya oo hirgalinaysa Lambarka mideysan ee aqoonsiga canshuur bixiyaha
    August 7, 2024
  • Ciyaaraha
    CiyaarahaShow More
    Raโ€™iisul wasaare Xamse oo furay kulan ciyaareedka xidigaha halyeeyada Soomaaliya iyo Afrika.
    May 27, 2025
    Wasiirka duulista hawada oo qaabilay wafdi ka socda Qaramada Midoobay
    May 27, 2025
    Muqdisho ooย berri martigelineysa ciyaaryahanno caalami ah
    May 26, 2025
    Muqdisho oo isu diyaarinaysa soo dhoweynta wafdi sare oo ka socda FIFA iyo CAF
    May 20, 2025
    Degmada Heliwaa oo 14 dhibcood kaga badisay degmada Laascaanood
    March 1, 2025
Reading: Ibtaada yaysan iil ku gayn
Share
Font ResizerAa
Wakaaladda Wararka Qaranka SoomaaliyeedWakaaladda Wararka Qaranka Soomaaliyeed
  • ENGLISH
  • ARABIC
Search
  • Bogga Hore
  • Gudaha
  • Caalamka
  • Maqaallada
  • Ganacsiga
  • Ciyaaraha
Follow US
ยฉ2023 || All rights reserved SONNA
Wakaaladda Wararka Qaranka Soomaaliyeed > Blog > Maqaallada > Ibtaada yaysan iil ku gayn
MaqaalladaWararka

Ibtaada yaysan iil ku gayn

By Aadan Sooyaal
Last updated: December 1, 2019
6 Min Read
Share

1da December sanad kasta caalamka waxaa laga xusaa ka hortagga iyo la dagaallanka cudurka HIV/AIDS, Sumadinta maalintaan waxaa goโ€™aankeeda soo bandhigay ururka caafimaadka adduunka W.H.O, halka golaha guud ee Qaramada Midoobayna ay taageereen muhiimadda ay maalintaani leedahay , waxaana lagu soo saaray qaraarka tirsigiisu yahay 34/15,maalintaan waxay gaar u tahay wacyigalinta bulshada ee khatarta cudurkan leeyahay iyo sababaha ugu badan eek a qayb qaata faafitaankiisa.

Mar haddii maalintaan muhiimadeedu tahay in bulshada laga wacyigaliyo qatarta cudurkani leeyahay, waxaa laga maarmaan ah in wax ka baranno cudurkaan waxa uu yahay, sia loo kala qaado, iyo sida looga hortago.

1-Waa maxay cudurka HIV/AIDS?

HIV.Waa cudursidaha (Virus) ka dhaliya cudurka wuxuuna yareeyaa habka difaaca jirka(immune system), habka difaaca jirkuna waa ciidamada difaaca jirka, kana hortaga wax walba oo cudur ama dhibaato u keenaya qofka, HIV markii uu inย  muddo ah jirka ku jiro waxaa ka dhasha( AIDS), xilligaa markii qofku gaaro waxaa qofka haleela cuduro kala duwan oo ka faaโ€™idaysta dhibaatada soo gaartay habka difaaca jirka ee uu waxyeeleeyay viruska HIV.

waxa uu caan ku yahay cudurkan sanadada hore ee virsuku soo wareero jirka ma muuqdo waxa uu soo muqdaana sanado ka dib, cilmi baaris(researches) la sameeyay waxa lagu ogaaday in cudurkan jiritaankiisu soo bilaabmay dhamaadkii qarniga 19aad ila horaantii qarniga 20aad laguna arkay wadamo ka tirsan Afrikada Saxaraha ka hooseeya,AIDS iyo viruska sababa waxa la xaqiijiyay horaantii sideetanaadkii qarnigii hore ilaa iyo hadana daawo buuxda looma helin.

AIDSka daawooyinka loo qaato waxay yareeyaan oo kaliya faafitaankaย  cudurka, dadka qaba cudurkaan ee qaata doowooyinka caawinta ama kaalmaatiga ah way la noolaan karaan cudurka waxayna noolaan karaan muddo dadka kale la mid ah.

ย 2–Waa maxay Farqiga u dhaxeeya HIV iyo AIDS?:-ย ย ย ย ย  ย 

HIV: waa virus weerara unugyada loo yaqaan ( T) cells ee ah habka difaaca jirka.

AIDS: waa cudurka ka dhasha kadib marka in muddo ah virusku ku jiro jirka bukaanka,

ย 3-waa maxay calaamadaha iyo Astaamaha HIV/AIDS?

A-calaamadaha iyo astaamaha caabuqa wakhtiyada hore: dad badan oo qaba HIV ma yeeshaan astaamo muddo dhowr sano.

WaqtigaCalaamadaha soo if baxaan waxay socon karaan ilaa afar todobaad. Waxana ka mid ah caalamadaha caabuqa hore: Qandho,Qarqaryo,Laabato xanuun, Muruq xanuun ,cune xanuun,dhidid (gaar ahaan habeenkii),Qanjirro xanuun,Finan cad oo uu yeesho qofka, Daal,daciifnimo iyo Miisaanka qofka oo yaraada.

B-calaamadaha qarsoon ee caabuqa: ka dib markii astaamaha bilowga baaba’aan, ma jiri doono wax calaamado dheeri ah oo in muddo ah la arkayo,inta lagu jiro wakhtigaan Fayraska wuxuu ku howlan yahay burburinta habka difaaca jirka, hawlgalkani waxa uu qaadan kartaa ilaa 10 sano. Qofka qaba cudurkaย  ma laha wax calaamado ah oo lagu garto.

C- Cudurka marxaladda dabyaaqada ah : Calaamadaha iyo astaamaha dambe ee cudurka HIV lagu arko waxaa ka mid ah:Shuban joogto ah ama ama qufac qalalan oo muddo dheer socda, qandho heer kulkeedu gaarayo 37C,dhidid habeenkii ah, daal joogto ah neef qabatoon, qanjiro barar, miisaanka oo yaraada dhibco caddaan oo jirka ka soo baxa.

ย 4-Maxaa sababa cudurka HIV / AIDS? ย 

Cudurkaan wuxuu ka mid yahay cudurada faafa ee la isku gudbiyo, qaababka ugu badan ee uu ku faafo waxaa ka mid ah galmada, gaar ahaan tan xaaraanta ah,tan kale hooyadu waxay cudurkaan u gudbin kartaa cunugeedii xilliga dhalmada , uurka , iyo sidoo kale naas-nuujinta . (Transmission Blood) .

Waxaa ka mid qaababka uu cudurkaan ku faafo isticmaalka maandooriyaha sida wadajirka ah cirbadaha loo wadaago, halista ugu hoosaysa ee isu gudbinta HIV waa iyada oo dhiig aan la hubin lagu shubo qof caafimaad qaba ,

Fayraska HIV kuma gudbo Salaanta,Hindhisada, Taabashada maqaarka,ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย  wada isticmaalka musqulaha , wadaagidda weelka wax lagu cuno iyo qaniinyada Kaneecada.

5-sidee lagu ogaan karaa Qofku inuu qabo HIV.

Waxaa lagu ogaan karaa dhiigga oo la baaro,baaritaankanka cudurkaan isbitaalada qaar waa lacag laโ€™aan, qaarna waxay ku sameeyaan qiimo jaban, waxaadna ka heli kartaa dhamaan xurumaha caafimaadka ee cudurada faafa.

Markaad tagayso xurumaha caafimaadka ee cudurada la isqaadsiiyo, uma baahnid inaad u sheegto magacaaga ama aad qaadato kaarka caafimaadka. Waxaa kale oo aad baaritaanka dhiiga ee cudurka HIV ka heli kartaa dhaqtarka xaafadaada.

6-qaabkee loo daaweeya cudurka HIV/AIDS?

Saynisyahanno kulan laba dhawaan ku yeeshay magaalada Paris ee dalka Faransiiska ayaa yididiillo ka muujiyay in dhawaan la soo bandhigi doono daawooyin loo adeegsan doono wax ka qabashada viruska HIV ee keena cudurka Aids.

Viraska HIV ayaa ku noolaada unugyadda jirka iskuna qariya,Waxa la aaminsanyahay in sida ay isu shabahayaan, unugyadda keena kansarka iyo viruska dhaliya Aidska ay gacan ka gaysan karto in wa laga barto waxna laga qabto HIV-ga.

Dhanka kale Saynisyahannada ayaa aaminsan in tani tahay horumar wanaagsan balse billow ah.

7-Sidee Cudurkaan looga hortagi karaa?

Si cudurkaan halista ah looga hortago waxaa muhiim in aan hirgalinno qodobadaan.

a- Wacyigalin joogta ah.

b-Qofka oo ku ekaada xeradiisa ama gurigiisa xalaasha ah.

c- dhiigga oo baaris lagu sameeyo inta aan qofka lagu shubin.

d- Saliingaha(Cirbadda) ย qofย  lagu duro in aan qof kale loo isticmaalin.

1da December waa maalin wacyigalineed, sidaa darteed waxaa muhiim ah in bulshada laga wacyi galiyo qatarka cudurkani leeyahay, sida loo kala qaado iyo in aan la takoorin dadka la nool, waxaana qormadayda ku soo gabagabaynayaa murtida Soomaaliyeed ee oranaysa (Ibtaada yaysan iil ku gayn).

W/D: Gobdoon

Share This Article
Facebook Email Copy Link Print

MAQAALLADA

Tartamayaasha Dhahar oo caawa u gudbay wareegga 2-aad ee tartanka

WararkaWargayskaWaxbarashada
March 3, 2025

Maareeyaha NIRA oo ka qeyb galay Meertada 7-aad ee Madasha Horumarinta Aqoonsiga Dhijitaalka ah

Muqdisho(SONNA):-Maareeyaha Guud ee Hayโ€™adda NIRA, Mudane Cabdiweli Cali Cabdulle (Timacadde), iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa…

June 30, 2025

Dowladda FS oo Aw-dheegle Diyaarad kaga soo qaadday dad shacab ah oo ku dhaawacmay Qarax miino Shabaab ay la beegsadeen

Aw-dheegle(SONNA)ย Ciidanka Xoogga Dalka iyo dadweynaha degmada Aw-dheegle ee gobolka Shabeellaha Hoose oo is garabsanaaya ayaa…

September 7, 2019

Raโ€™iisalwasaaraha Soomaaliya iyo wafdi uu hogaaminayo oo gaaray Magaalada Baydhabo halkaasoo siwayn loogusoo dhaweeyey

Baydhabo(SONNA) Wafdigan uu hoggaaminayo Raโ€iisul Wasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya mudane Xasan Cali Khayre ayaa goor…

September 8, 2019

WARAR DHEERAD AH

Wasiiru Dowlaha Caafimaadkaย  XFS oo daahfurtay Ollolaha Qaliimada iyo daweynta caruurta ku dhalata daloolada wadnaha

Wasiiru Dowlaha Wasaarada Caafimaadka XFS HE.Dr. Maryan Maxamed Xuseen iyo Guddoomiyaha Gobolka Banaadir ahna Duqa Magaalada Muqdisho Mudane Yuusuf Xuseen…

GudahaWararka
May 5, 2024

Soomaaliya iyo Nigeria oo iska kaashanaya dhowrista xogta

Abuja (SONNA): Hayโ€™adda Dhowrista Xogta dadwaynaha Soomaaliya (DPA) iyo Guddiga Ilaalinta Xogta Nigeria (NDPC) ayaa si rasmi ah u kala…

GudahaWararka
May 14, 2025

Madaxweynaha maamulka Jubaland oo hay’adaha ammaanka amray baarista Qaraxii Kismaayo

Kismaayo (SONNA)-Madaxweynaha dawlad goboleedka Jubbaland Mudane Axmed Maxamed Islaam Axmed madoobe ayaa kulan la qaatay sarakiisha Hayโ€™adaha Amniga ee Jubba-land,iyadoo…

GudahaWararka
September 12, 2020

Habraaca Xallinta Khilaafaadka Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya

Muqdisho, (SONNA)-Guddiga Xallinta Khilaafaaadka Doorashada Dadban (GXKHDD) ee 2020/2021, asagoo fulinaya Habraaca Hirgelinta Heshiiska Siyaasadeed ee Hagaya Doorashada dadban 2020/2021…

Gudaha
July 24, 2021

Somali National News Agency established in 1964. It is one of the main pillars of the Ministry of Information, Culture, and Tourism.

  • Bogga Hore
  • Gudaha
  • Caalamka
  • Maqaallada
  • Ganacsiga
  • Ciyaaraha
  • SNTV
  • RADIO MOGADISHU
  • WARGEYSKA
  • TOURISM DEPARTMENT

Follow US:ย 

  • MoICT
  • VILLA SOMALIA
  • OPM SOMALIA

All rights reserved SONNA

ยฉ2023