Boqolaal Ciidamo Deegaanka ah oo ka qeyb qadanaya dagaalka Khawaarijta ayaa waxaa lagu soo bandhigay Magaalada Bacaadweyne ee Gobolka Mudug, kuwaasi oo diyaar u ah in ay ka qeybqataan soo afjarista dagaalka Wejigiisa 1-aad ee lagula jiro Khawaarijta ku sugan meelo ka mid ah Galmudug, Ciidankaasi oo iskood isku soo abaabulay ayaa waxaa kormeer ugu tagay Saraakiil ka kala tirsan Dowlada Federaalka, kuwa Daraawiishta Galmudug iyo kuwa deegaanka, waxaana ay u shegeen in ay u diyaar garoobaan howlgal culus oo Khawaarijta looga sarayo deegannada Galmudug, iyo Ciidamo isugu jira kuwa Xoogga Dalka iyo kuwa deegaanka ayaa diyaar u ah inay dhameystiraan meelaha kooban oo ay wali kaga harsan yihiin Galguduud.
Waxaa xusid mudan in Guud ahaan dalka si gaar ah Galmudug waxaa uga socda howlgalo culus oo ka dhan ah khawaarijta Al-shabaab, waxaana looga qabsaday dhul badan oo ay muddo ay ku dhibaateynayeen shacab Soomaaliyeed, islamarkaana u diiday inay wax la qeybsadaan deegaannada kale ee ka jira deegaannada ay dowladdu gacanta ku heyso oo leh adeegyada aas aasiga u ah horumarinta bulshada sida Caafimaadka, Waxbarashada iyo adeegyada kale ee lagamamaarmaanka u ah nolosha Dadweynaha sida biyaha iyo Waddooyinnka.
“Waxaan idin kugu imid si aan u qiro kartidiina iyo dhiiggiina aad u hurteen dalkiinna, gaar ahaan caasimadda Qaranka, waxaan idinkaga mahadcelinayaa sida aad u badesheen wajigii hore ay laheyd magaalada Muqdisho. Maalintii aad timaadeen ayaa ugu dambeysay magaaladaan wajigii foosha xumaa, taas oo ku timid dhiiggiina aad u hurteen iyo geesinimadiina”.Ayuu yiri R/Wasaare Xamsa oo la hadlayey ciidanka xasillinta Caasimadda ee ku sugan Xerada Hiil-weyne mar uu howl shaqo ugu tegay xeradaasi, wuxuuna intii uu ku sugnaa Xerada Hiil-weyne uu kulan looga hadlayay dardargelinta amniga caasimadda la qaatay hey’adaha amniga iyo Maamulka Gobolka Banaadir.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in Ummadda Soomaaliyeed ay abaal uga hayaan ciidanka xasillinta ee sida ay u xaqiijiyeen amniga caasimadda muddo gaaban, waxa uuna xusay Ra’iisul Wasaaruhu in maanta ay Muqdisho dhanka amniga la mid tahay caasimadaha dhiggeeda ah ee caalamka, isla markaana ay ciidanku meesha ka saareen wax walba oo dhibaato ku ahaa amniga iyo kala dambeynta caasimadda,
Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamsa Cabdi Barre, ayaa kormeer dhiirigelin ah ugu tagey ciidanka xasillinta caasimadda ee millatariga sida Booliska u howlgala (Polizia militare) ee ku sugan xerada Hiil-weyne oo ku taalla inta dhaxeysa Muqdisho iyo Balcad.
Haddaba si loo sii ambaqaado dardargalinta howlaha dagaalka lagula jiro kooxda Khawaarjta ah ee Al-shabaab ayaa Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ahna Taliyaha Guud ee Ciidamada Qalabka Sida Mudane Xasan Sheekh Maxamuud uu guddoomiyay Shirka Guddiga Amniga Qaran ayaa looga hadalay tallaaabooyinka loo qaaday xaqiijinta amniga caasimadda, dib u dhiska ciidamada, xoreynta deegaannada ku jira gacanta argagixisada iyo qorshaha Soomaaliya ee shir looga hadlayo amniga dalka oo ay wadajir u qabanayaan DFS, QM iyo Midowga Afrika.
Guddiga Amniga Qaranka oo warbixin ka dhageystay Taliyeyaasha Ciidamada ayaa ku ammaanay shacabka Soomaaliyeed sida ay ula shaqeynayaan laamaha amniga, iyadoo sidoo kale lagu dhiirri geliyey Ciidanka Booliska ee u tababaran sida Milatariga dadaalka habeen iyo maalinta ah ee ay u bixinayaan amniga caasimadda.
Guddigu Amniga Qaranka ayaa bogaadiyay guulaha taariikhiga ah ee geesiyaasha Ciidanka Xoogga Dalka ay ka soo hoyeen furimaha dagaalka, gaar ahaan xoreynta deegaanno badan oo ka tirsan Mudug, Galguduud, Hiiraan iyo Shabeellaha Dhexe. Sidoo kale, waxay adkeeyeen abaabulka iyo dhammeystirka wajiga 1-aad ee howlgalka oo horseedaya in laga sifeeyo Khawaarijta deegaannada ay kaga harsan yihiin Hirshabeelle iyo Galmudug.
Madaxweynaha JFS mudane, Xasan Sheekh Maxamed ayaa sheegay in laga guuleystay kooxaha Argagixisada ee caqabadda ku noqday dadka Soomaaliyeed in ay helaan xuquuqdooda asaasiga ah, Madaxweynaha oo wareysi dheer siiyay Jaridada Arab news ee laga leeyahay dalka Sacuudi Carabiya ayaa sheegay in laga guuleysanayo Argagixisada, fursado badan oo maalgashi ahna uu waddanku leeyahay, “Waxa aan ka guuleysanay kooxaha Argagixisada ah ee dadka Soomaaliyeed u diiday in ay helaan xuquuqdooda”.
Madaxweynaha ayaa sheegay in muddo lagu soo jiray halganka lagu xasilinayo Soomaaliya oo ay noqoto meel nabad ah ammaankeeduna fiican yahay, taasi oo horseedi karta in awood loo helo maal gashiyo kala duwan. “Guul ayaan hadda ka gaarnay dagaalka Argagixisada, waxa aan ku jirnaa marxaladahii uga dambeeyey ee xasilinta, nabadgelyada iyo ammaanka Soomaaliya”, Madaxweyne Xasan waxa uu intaasi raaciyay in Soomaaliya ay haatan tahay nadiif, fursado badanna ay ka jiraan, isagoo tusaale u soo qaatay ka faa’iideysiga dhaqaalaha buluugga ah, dalagyada iyo cunnada, macdanta qeybaheeda kala geddisan.
“Soomaaliya waa nadiif, waa warqadaa cad, meel kasta fursad baa ku jirta, dhaqaalaha bulugga ah waa fursad, dalagga iyo cunnada waa fursad, macdanta, dahabka, Yuraniyamka iyo kheyraad kale ee aan qaniga ku nahay waa fursado, nooc walba oo kheyraad ahna waa laga helayaa Soomaaliya”. Madaweynaha JFS Mudane, Xasan Sheekh ayaa sheegay in ay Soomaaliya leedahay dhul beereed fara badan kana mid ah waddamada ugu soo wax soo saarka badan dhanka dalagga haddii laga faa’iideysto, wuxuuna sidoo kale tilmaamay in Soomaaliya ay tahay safka hore ugu jirto waddama ugu xoolaha badan dunida sidaa daraaddeedna ay ku fiican tahay maal gashiga.
“Soomaaliya waxa ay leedahay ku dhowaad 9 Milyan oo Hectar oo dhul beereed ah iyo laba Webi oo aan gurin sanadka oo idil iyo tiro wanaagsan oo xilli Roobaadyo ah, waxa ay ka mid tahay dalalka uga xoolaha badan Adduunka, sidaa darteed, Soomaaliya marka ay joogta dhanka maalgashiga waxa ay mareysaa cirka”, isagoo arrintaasi ka sii hadlaya, islamarkaana si gaar ah ula hadlaayay Boqortooyada Sacuudiga ayaa yiri:- “Soomaaliya waa kheyraad dihan oon la taaban, sidaas awgeed, kuwa kusoo horumara ayaa faa’ido badan helaya, waxa aan ku casuumaynaa Addduunka, si gaara walaalaheenna Sucuudiga in ay noqdaan kuwa ugu horreeya ee yimaadda Soomaaliya isla markaana maalgashta”.
Mdaxweynaha waxa uu ku sugnaa Magaalada Dhuusamareeb muddo gaareysa 60 cisho ah, waxa uuna halkaasi ka waday howlgalin dagaalka ka dhanka ah kooxda Khawaarijta ah ee Al-shabaab, waxaana xusid mudan in lagala wareegay in ka badan 70 deegaan oo ay ku jiraan degmooyin aad u muhiim ah, kuwaasi oo ka kala tirsan Gobolada Shabeellada Dhexe, Hiiraan, Galguduud iyo Mudug, waxaa kaloo suurtogashay in deegaannadaasi la gaarsiiyay adeegyada aas-aasiga u adeegga bulshada sida caafimaadka, waxbarashada, dhisid waddooyin, dab galin, ceel-biyoodyo iyo wixii soo raaca.
Madaxweynaha magaalada dhuusamareeb kadib waxa uu safarro shaqo ugu ambabaxay waddamada Biljam, Emaaraatka Carabta, Sacuudi Araabiya iyo kii ugu dambeeyay oo ahaa kii uu ku tegay Dalka Burundi, dhammaan socdaaladaasi waxay ahaayeen kuwa la xariira caadiyeynta xiriirada ay Soomaaliya la leeyihiin iyo inuu dhexmaro wax wada qabsi, ku qotoma walaaltinimo iyo saaxiib tinimo, waxayna dhammaantood ku soo wada dhammaadeen jawi is afgarad iyo is faham.
Haddaaba ma loo wada sinnaan kara Nin wax walba ka hormariyay danta guud iyo mid fiirsanaya dantiisa gaarka ah, waxaysan ogsooneeyn in Madaxweyne Xasan haddii uu ku guuleysto ka takhalusidda kooxda Khawaarijta ah ay macnaheedu tahay in guud ahaan ay guuleysatay Soomaaliya oo dhan, “Dhabarkeygu jabay saan dan guud ugu dhakoolaaye” waxay ka mid tahay Erayo gabay uu horey u tiriyay AUN Abwaan Cabdulle Raage Taraawiil, taasi oo aan ka dheehan karno Madaxweynuhu sida uu ugu dhabar adeegay ka jibba keenidda howlaha uu qaranku u idmaday, waxaana leenahay allaha ku guuleeyo waajibaadkaasi uu dusha u ritay, Madaxweyne Xasan Shiikh Maxamuud dalxoreeye guul ku waar idin illaah.
