Maadama ay maanta ku began tahay maalinta Duumada Adduunka, inta aan u guda galin mowduuca marka hore aan is weydiinno waa maxay Duumo ama Malaria? Duumada waa xanuun aad ka qaadi karto qaniinyada kaneecada. Cudurka duumadu tallaal ma leh. Duumada waxay noqon kartaa mid aad u halis ah. Hababka ugu fiican ee looga hortago duumadu waa iyadoo laga fogaado qaniinyada kaneecada iyo qaadashada daawada laguu qoray inta aad safarka kujirto iyo kadib marka aad soo laabato. Dadku waa u dhiman karaan 12 saacadood gudahood laga bilaabo marka xanuunka ay dareemaan, xiitaa haddii duumadu hore ugu dhacday.
Maxaa dhacaya haddii Hooyo uur leedahay? Qaadista duumada inta aad uurka leedahay waxay waxyeeli kartaa adiga iyo ilmahaaga. Waxaa aad u fiican in aanad u safrin meelaha duumada leh inta aad uurka leedahay. Haddii ay tahay inaad safarto, waxa jira daawooyin duumada ah oo badbaado ah inaad qaadato inta aad uurka leedahay. Dhakhtarkaaga ayaa kaa caawin doona inaad doorato daawada adiga kuu fiican.
Waa maxay calaamadaha cudurka duumada? Maxaan sameeyaa haddii aan leeyahay?
Calaamadaha cudurka duumada waxa ka mid ah xummad, gariir, qarqaryo, madax-xanuun, murqo xanuun, Matag iyo daal. Waxaa laga yaabaa inaad dareentid sidii aad hargab qabto. Waxaad sidoo kale laga yaabaa inaad yeelato lallabo, matag, ama shuban. Duumada waa loo dhiman karaa haddii aan isla markiiba la daawayn. Qof kasta oo safar ah ee xanuusada lehna xummad ama sidii hargab loo qabto waa inuu dhakhtarka u tago. Waxa cududrka duumadu kugu soo bixi karaa inta aad safarka ku jirto.
Inkastoo Cudurka Duumada (Malaria) uu yahay mid laga hortagi karo lana daaweyn karo, hadda Sanadkii tagay waxaa u dhintay 619,000 oo Qof, sida ay Warbixin ay soo saartay Hey’adda Caafimaadka Aduunka ee WHO, iyadoo uu Cudurkaan halista ah ayaa inta badan qaninyada Kaneecada dhidigga ah (Anopheles) ku fida Dadka degan Dhulka Kuleylaha ah…
Calaamadaha ugu horeeya ee lagu arko Qofka qaba Cuddurkaan waa kuwo fudud oo Qandho leh ayna adag tahay in la ogaado iney Malaria tahay, haddii aan la daaweyn 24-saac gudahood, waxayna sababi kartaa geeri, inkastoo Tirada guud ee Sanadkii 2020-kii ay aheyd 625,000 Qof u geeriyoodeen cuddurka Duumada.
Warbixinta Hey’adda WHO oo ay sameysay ayaa muujineysa in 247-Millions oo Xaaladood oo Duumo ah ay dhaceen marka la barbar dhigo sanadkii 2020-kii oo la diiwaan geliyay 245-Millions, waxayna Saaraakiisha WHO ay sheegeen inay uga sii dartay Cuddurka Covid-19 oo cuddur saf mareen ah uu Aduunka ku faafay.
WHO ayaa qirtay in 4-Wadan African ayaa in ka badan kala bar dhammaan dhimashada Duumada ka dhaceen, kuwaasoo kala ah Nigeria 33%, Jamhuuriyada Demuqaraadiga ee Congo 12,6%, Tanzania 4,1-% iyo Niger 3,9%.
Maalinta Duumada Adduunka oo la xusayo ayaa ku dhawaad kala bar dadka adduunka ayaa halis ugu jira duumada sida ay sheegtay Qaramada Middobay waaxdeeda u qaabilsan Caafimaadka WHO.
Dhinaca kale Dowladda Soomaaliya ayaa ayaa ku dadaashay sidii loo xakameyn lahaa fidintaanka Cudurka duumada ayaa qaaday tallabooyin ballaaran,iyada oo loo marayo ololeyaal ballaaran, UNICEF oo la shaqeyneysa Wasaaradda Caafimaadka iyo la-hawlgalayaasheeda kale waxay qaybiseen 2.7 Milyan maro-kaneeco, taas oo cayayaanka ka ilaalisa Dadka sanadka 2022-kii, si looga hortago cudurka duumada meelaha khatarta sare leh ee dalka oo dhan.
Haddaba waxa la gudboon Dadka Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa ku dhaqan meelaha ay Webiyadu maraan iyo Baraagaha waaweyn inay ka feejignaadaan halista cudurka Duumada oo sababi karo dhimasho, si ugu fudud ee looga hortagi karo waa in la xirto Maro-kaneeco, si aad uga baaqsato qaniinyada Kaneecada.
