Ka dib markii ay Dowladda Federaalka ah ee Soomaaliya ay sidaa codsatay, ayaa Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay uu ku raacay oo uu qaraar ku soo saaray in UNSM looga guurayo UNTMIS.
1-dii bishan Nofember waxaa billowday Xafiiska cusub ee loo bixiyay UNTMIS, oo ah Barnaamijka Qaramada Midobbay oo laba sano gudahood si qunyar socodnimo ah howlihii Xafiiskii UNSOM midba mar ku wareejin doona Dowladda Federaalka ah iyo Laamaha Qarammada Midoobay iyaga oo raacaya jadwalka gooreysan ee kala guurka oo ay labada dhinac wadajir u soo diyaariyeen, Golaha Ammaankuna uu qaraarkiisa dhawaan ku qeexay.
Haddaba iyada oo aan loo kala harin ansaxinta Qaraarka 2753, ayaa Golaha Amaanka waxaa uu waajibaadkii u wareejiyey Howlgalka Ku-meelgaarka ah ee Qaramada Midoobey ee Kaalmada Soomaaliya, sida lagu qoray Bogga Wakiilka ku meel gaarka ah ee Qaramada Midbboya ee Soomaaliya.
Golaha Amaanka ayaa isaga oo hoosta ka xarriiqay muhiimadda ay leedahay xoojinta guulihii laga gaarey nabadda iyo amniga ee Soomaaliya, waxaana uu dhawaan goโaansadey in Hawlgalka Qaramada Midoobey ee Kaalmada Soomaaliya (the United Nations Assistance Mission in Somalia (UNSOM)) loo bixiyo Hawlgalka Ku-meelgaarka ah ee Qaramada Midoobey ee Kaalmada Soomaaliya ( the United Nations Transitional Assistance Mission in Somalia) iyo in Hawlgalkan dambe uu si rasmi ah kalaguurka howlihiisa u bilaabo 1da Nofembar ee sanadkan.
Golaha oo dhammaan xubnihiisu iyaga oo aan u kala harin ay wada ansaxiyeen qaraarka 2753 (2024) (oo la soo saari doono isaga oo ah dokumenti S/RES/2753(2024)), ayaa sidoo kale goโaansadey in Howlgalka Ku-meelgaarka ah uu wejiga koowaad ee kala guurkiisa ku jiri doono ilaa 31ka Oktoobar 2025-ka. Tallaabooyinka ku dhigan faqradda 3aad ee qaraarka ayaa noqonaya marxaladda koowaad ee kalaguurka labada weji ka kooban ee lagu talogaley in howlgalka Ku-meelgaarka ah uu ugu xuubsiibto kooxda Qaramada Midoobey ee dalka, taas ayaana muujineysa doonistiisa ah in uu joojiyo howsha Howlgalka dhammaadka muddada kala guurka ee la saadaalinayo ugu dambeyn 31ka Oktoobar 2026-ka.
Arrimaha mudnaanta leh ee kalaguurka, ayaa qoraalku hoosta ka xarriiqey in ay yihiin taageeridda Qaran-dhisidda, oo ay soo hoos gelayaan geeddi-socodyada dib-u-eegista dastuurka iyo dadaallada ku aaddan qabashada doorashooyin xor iyo xalaal ah; dhiirrigelinta iyo ilaalinta xuquuqaha aadanaha; taageeridda talinta sharciga, waaxda asluubta iyo amniga; isuduwidda taageerada caalamiga ah ee deeq-bixiyeyaasha, la-shaqeynta bahwadaagta heshiisyada laba-geesoodka ah iyo kuwa geeso-badanta ah; iyo isuduwidda dadaallada Qaramada Midoobey ee Soomaaliya gudaheeda ka socda.
Wakiilka dalka Sierra Leone oo hadalka qaatey ka dib markii la ansaxiyey qaraarka, oo sidoo kale u hadlayey dalalka Aljeeriya, Guyana iyo Mozambique, ayaa xusey in Dowladda Soomaaliya ay codsatey in kalaguur marxaladeysan UNSOM loogu beddelo Howlgal Ku-meelgaar ahย muddo laba sano ah, si gacan looga geysto xoojinta horumarkii laga gaarey geeddi-socodka Qaran-dhisidda. Waxaa uu โHaaโ ugu codeeyey qaraarka, si looga shaqeeyo in si taabogal ah loo hirgeliyo qorshaha Dowladda ee waaxda amniga, ayaa uu yiri, iyo sidoo kale qorshaha is-beddelka qaranka โ labadaas qorshe oo ah kuwo muhiimad weyn u leh amniga dalka iyo guud ahaan kan gobolka.
Ansaxinta ayaa muujineysa in wadajir ahaan loo qirey horumarka ay gaartey Dowladda, kaas oo hadda la waafajinayo xaqiiqooyinka iyo baahiyaha dhabta ah ee dalka ka jira, ayaaย uu yiri, iyada oo ujeeddada ugu dambeysa ay tahay in masโuuliyadaha lagu wareejiyo dalka martida loo yahay. Isaga oo ugu baaqey Hawlgalka Ku-meelgaarka ah in uu fududeeyo dadaallada ku wajahan doorashooyin xor iyo xalaal ah iyada oo loo marayo geeddi-socod loo dhan yahay, oo daahfuran oo kuna dhisan hal qof iyo hal cod, waxaa uu carrabka ku adkeeyey muhiimadda ay leedahay in wax walba laga hormariyo danaha Dowladdda Soomaaliyeed inta lagu guda jiro geeddi-socodka ku-meelgaarka ah.
Ergeyga Dowladda Ingiriiska ka socdey ayaa Carrabka ku adkeeyey in UNSOM ay tan iyo markii la aasaasey sanadkii 2013kii, ay qaadaneysey door muhiim ah, iyada oo dalka siineysey hagid siyaasadeed, taageero farsamo iyo karti-dhisid. Inta uu Hawlgalka Ku-meelgaarka ah uu hawsha la wareegayo oo uuna bilaabayo in uu u xuubsiibto kooxda QM ee dalka, ayaa Dowladda Ingiriisku waxaa ay la shaqeyn doontaa dhammaan daneeyeyaaasha, iyada oo sii wadeysa in ay wax ka qabato waxyaabaha muhiimka u ah baahiyaha Soomaaliya.
Si taas ka ag dhow, ayaa isna ergeygii ka socdey Mareykanka waxaa uu xusey in Qaraarku uu sii wadayo waajibaadkii UNSOM, isaga oo isla mar ahaantaana dhexgelinaya talooyinka ku habboon. Waxaa uu Golaha ku waajibinayaa in uu sii wado dib-u-eegista xaaladaha ka jira deegaanka iyada oo Soomaaliya ay isu diyaarineyso doorashooyin ayna horumar joogto ah ka sameyneyso dib-u-heshiisiinta, xuquuqaha aadanaha, awoodsiinta haweenka iyo ilaalinta Suxufiyiinta.
Ereygii ka socdey Shiinaha oo ka hadlayey lahaanshaha ayaa xusey in UNSOM ay dadaallo waaweyn ku bixisey taageeridda geeddi-socodka siyaasadeed ee Soomaaliya iyo isuduwidda gargaarka caalamiga ah, hase yeeshee, waqtigan muhiimka ah, Hawlgalka Ku-meelgaarka ah waa in uu ixtiraamaa in geeddi-socodka ay hoggaamiyaan ayna lahadaan Soomaalida, uu xoojiyaa war-isgaarsiinta kala dhaxaysa Dowladda Soomaaliyeed oo uuna bixiyaa taageero habboon oo waafaqsan arrimaha horumarinta ee hortebinta u leh qaranka. Inta u socdo kala-guurka marxaladeysan, waa in Howlgalku uu xoojiyaa in aqoon iyo xirfado loo gudbiyo shaqaalaha deegaanka, la-ballaariyo waddooyinka lagu gacansiin karo dhaqaalaha deegaanka, oo laguna sii wanaajin karo maciishadaha dadka.
Isaga oo soo gunaanada kulanka, ayaa ergeygii ka socdey Soomaaliya uu sheegey in qaraarka uu muujinayo sida ay Golaha uga goโan tahay in uu dhaqangeliyo codsiga Dowladdiisa ay ku codsatey in UNSOM ay labada sano ee soo socda gudahooda u xuubsiibato kooxda Qaramada Midoobey ee dalka. Isaga oo amaanaya dadaalka shaqaalaha UNSOM ay muujiyeen tobankii sano ee la soo dhaafey, ayaa waxaa uu sii saadaalanayaa in iskaashi dhow ay yeelan doonaan kooxda kalaguurka iyo kooxda QM ee dalka, gaar ahaan ay ka yeelan doonaan hirgelinta mashaariicda horumarinta ee muddada dheer. Isaga oo carrabka ku adkeynaya muhiimadda ay leedahay mudnaansiinta qarameynta inta lagu guda jiro marxaladda ciidan dhimista, ayaa waxaa uu Hawlgalka Ku-meelgaarka ah ku dhiirrigeliyey in uu dadaal joogto ah ku bixiyo wax-ka-soo-iibsiga dalka iyo qorashada shaqaale dalka u dhashey, gaar ahaan haween Soomaaliyeed, si ay gacan uga geysto karti-dhisidda iyo maalgelinta dhaqaalaha degaanka inta lagu guda jiro muddada kalaguurka.
โGo’aankii dhawaan ay ku dhawaaqeen Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay oo lagu soo gabagabeeyay howlgalkii UNSOM, waa tallaabo muhiim ah oo taariikhi ah oo calaamad u ah bisaylka iyo kalsoonida DFS ka gaartay ka maarmidda kaalmada dibadeed qaarkeed. Goโaankan ayaa ka dambeeyay markii Dowladda Federaalka Soomaaliya ay codsatay in howlgalkan uu dhammaado, taasi oo muujineysa kalsoonida Dowladda Federaalka Soomaaliya ay ku qabto in hayโadaha dalkeennu la wareegaan masโuuliyadda dalkeena, sidaasi waxaa yiri:- Xil. Mahad Abdalla Awad Gudoomiye ku xigeenkii hore ee Golaha Shacabka
โTallaabadan cusub waa mid farxad iyo yididiilo leh, waxaana waajib nagu ah inaan taageerno horumarka, iyadoo la xoojinayo hayโadaha iyo nidaamka dowladnimo si aan u hubinno xasiloonida iyo horumarka dowladnimo. Waxaan u mahadcelinaynaa xubnaha Golaha Amaanka UNSC iyo dhammaan saaxiibbada caalamka oo qayb weyn ka qaatay goโaanka taariikhiga ah oo Soomaaliya ku qaadaneyso masuuliyaddeedaโ.
By. C/lahi Ruush
