Waa maxay ixtiraam?
Ergeyga ixtiraam wuxuu ka yimid ereyga Laatiinka “ixtiraam” macneheedu waa feejignaan, tixgelin, ama tixgelin, waxaa lagu qeexi karaa sida “qadarin waayo, ama a dareen ka qiimo ama heer sare qof, shakhsi ah oo tayo leh ama karti, ama wax la tixgaliyey sida muujinta a shakhsiyeed oo tayo leh ama awoodda“.
Tani waa qeyb aad muhiim u ah labadaba aqoonsiga shakhsi ahaaneed iyo xiriirka dadka dhexdooda. In la dareemo in la ixtiraamayo waxa loo qaadan karaa xuquuq bini’aadminimo oo aasaasi ah. Xushmad la’aantu waa shay aad muhiim u ah oo keeni karta kala tag iyo xataa rabshado. Fikradda sidoo kale waxay tilmaamaysaa awoodda lagu qiimeeyo laguna sharfo qof kale, xitaa haddii aynaan oggolaan ama aan la wadaagin wax kasta oo uu sameeyo. Waa aqbalidda qofka kale oo aan la isku dayin isbedel.
Muxuu Ixtiraamku muhiim u yahay?
Ixtirimaan La’aanta, xiriirka dadka dhexdooda waxaa ka buuxsami doona isku dhac iyo qanacsanaan la’aan. Haddaynaan cid kale ixtiraamin, ina ixtiraami maayaan, haddii aynaan nafteena ixtiraami weynayna cid kale na ixtiraami mayno, waana lama huraan in la dareemo badbaado, si aan isu muujin karno annagoo ka cabsaneyn in nala xukumo, la bahdilo ama la takooro. In la ixtiraamo dadka kale, la ixtiraamo, iyo in la ixtiraamo nafteena ayaa noo kordhisa isku kalsoonaanta, wax ku xoolnimada, caafimaadka maskaxda, iyo fayoobida.
Noocyada Ixtiraamka
Waxaa jira noocyo badan, oo ay ugu muhiimsan yihiin: is-ixtiraamka, kuwa kale, caadooyinka bulshada, dabeecadda, qiyamka, sharciyada, dhaqanka, iyo qoyska.Tusaalooyinka ka mid ah tixgalinta nolol maalmeedka waxaa ka mid ah: Salaan ama kula hadal dadka kale si naxariis iyo ixtiraam leh, ka tanaasulida fadhigaaga meelaha caamka ah, ula dhaqan dadka kale sida aad jeceshahay inay kula dhaqmaan, iwm.
shaqada, alaabta dadka kale, u ogolaan inay hadlaan oo maqlaan, iyo ixtiraamida ra’yiga dadka kale.
Dabeecadda: Noocani waxa uu tilmaamayaa qaddarinta deegaanka (xoolaha, dhirta, webiyada, iwm.). Tusaalooyinka xushmada noocan ah waxa ka mid ah; in aan qashinka lagu tuurin webiyada, kaymaha, ama beeraha, aan la jeexjeexin dhirta ama si xun loola dhaqmo, biyaha aan la lumin, aan waxyeello u geysan xayawaanka iyo cayayaanka, dib-u-warshadaynta, isticmaalka gaadiidka deegaanka u wanaagsan, iwm.
Qoyska: Noocani waxa uu tusinayaa in la isfahmi karo oo la is ixtiraamo qoyska dhexdiisa, waxana ay tusinaysaa in la raaci karo xeerar wada noolaansho.
Calaamadaha Qaranka: Noocani waxa uu tilmaamayaa kartida lagu qiimeeyo laguna qadariyo astaamaha ummadi leedahay. Tusaale ahaan, heesta ama calanka.ama Madaxweyne Dalka soo maray.
Haddaba muhimadda qoraalka aan hoos ugu daadagnee, waxaan dooneynaa in la xushmeeyo ama la qadariyo ama la ixtiraamo Madaxda Dalka soo martay laga soo bilaabo markii aannu Xorriyadda qaadanay ilaa iyo hadda, hana ugu sii horreeyo Madaxweynihii ugu horreeyay ee Dalka soo maamula AUN Aaden Cabdulle Cusmaan, AUN Maxamed Siyaad Barre, AUN Cali Mahdi Maxamed, Cabdiqaasim Salaad Xasan, AUN Cabdullaahi Yuusuf Axmed, Shiikh Shariif Shiikh Axmed, iyo Maxamed Cabdullah Farmaajo.
Waxaa looga baahan yahay dhammaan Masuuliyiinta iyo Dadweynaha Soomaaliyeed inay xushmad iyo qadarin u muujiyaan Madxdii hore ee Dalka soo martay, maadama ay matalayaan Astaan Qaran, waana in loo arkaa inay howan yihiin calanka soomaaliya,sidaasi daraadeed iyadoo laga duulaayo arrintaasi ayuu Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud uu kula kulmay Magaalada Dooxa ee dalka Qatar Madaxweynihii hore ee dalka Mudane Maxamed Cabdullaahi Farmaajo.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa la wadaagay Madaxweynihii hore ee dalka, dadaallada dowladdu ay ku bixinayso xoreynta dalka iyo halganka Ciidamada iyo Shacabka Soomaaliyeed ay ku jiraan ee Khawaarijta Al-shabaab lagu cirib tirayo, iyadoo Qoraal kooban ay soo qortay ayaa lagu sheegay in Madaxweyne Xasan Sheekh uu Farmaajo la wadaagay “dadaallada dowladdu ay ku bixinayso xoreynta dalka iyo halganka ciidamada iyo shacabka Soomaaliyeed ay ku jiraan ee argagixisada Al-Shabaab lagu cirib tirayo.”
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa magaalada Doha u tegay ka qeyb-galka shirka dalalka soo koraya ee LDC5 oo ay soo agaasintay Qaramada Midoobe, Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, oo looga adkaaday doorashaii 15-kii May 2022-kii, ayaa la rumeysan yahay inuu dhowaanahan ku sugnaa magaalada Doha. Farmaajo ayaa muddadii uu xukunka hayay ay aad isugu dhowaayeen dowladda Qatar.
Kulankaasi ayaa muujinayay in la xushmeeyo lana qadariyo Madaxweynayaasha dalka soo mara, waxaana jirta in qadarintaasi leeyahay loona ogaado, iyagana ay ogaadaan xormadaasi.
